ارائه مدل سرمایه گذاری در زنجیره انرژی الکتریکی در ایران با استفاده از رویکرد سیستم داینامیک

پیچیدگی حاکم بر بخش انرژی وتعامل بالای اجزای این بخش بصورت علت و معلولی، تاخیر هایی که در این سیستم رخ میدهد و نیز محدودیتها و اثرات جدی که در آن وجود دارد؛ مانند تاثیر پذیری عرضه و تقاضای انرژی از فاکتورهای تکنولوژیکی، اقتصادی و زیست محیطی، زمانبر بودن تکمیل پروژه های انرژی ، پایان پذیری سوخت های فسیلی ، اثرات زیست محیطی استفاده از این سوخت ها و ...... نیاز به ابزارهایی پیچیده جهت سیاست گذاری در این بخش و پاسخ دهی به مشکلات پیچیده این بخش را ایجاب می نماید. ماهیت این بخش بگونه ای است که بکار گیری رویکردی چون سیستم داینامیک در بخش مذکور؛ بدلیل لحاظ شدن دیدگاه های علت و معلولی در بررسی سیستم های پیچیده پویا، بازخوردها و غیر خطی بودن در آن، مناسبت بسیار دارد. تکنیک سیستم داینامیک از نوع مدل های شبیه سازی است، که در این مدل ها وضعیت فعلی سیستم با توجه به روند ها و رفتارهای گذشته مدل می شود تا درک بهتری از رفتار سیستم واقعی حاصل شود. این مدل ها را اصطلاحاً مدل های هدف محور (object oriented) نیز می نامند. اما این تکنیک از نظر محتوایی جزء مدل های علی (causal) است و روابط علت و معلولی میان پدیده ها را بیان می کند. از این تکنیک برای درک رفتار سیستم پیچیده استفاده می شود. سیستم داینامیک بر پایه تئوری دینامیک غیر خطی و کنترل بازخوردی در ریاضیات ، فیزیک و مهندسی مورد استفاده قرار می گیرد. البته با توجه به اینکه در سیستم داینامیک ابزارهای فوق برای مدل کردن رفتار های انسان و جوامع نیز مورد استفاده قرار می گیرند، سیستم داینامیک در علوم جامعه شناسی، اقتصاد وسایر علوم اجتماعی هم کاربرد دارد. با توجه به اینکه در سیستم داینامیک ما مسائل و مشکلات جهان واقعی را مدل می کنیم، لذا می بایست مهارت های لازم جهت توسعه تفکر سیستمی کسب کرده و نحوه درک رفتار سیستم های پیچیده و نحوه استفاده از این تکنیک را بدانیم. با مرور ادبیات انجام شده پیرامون موضوع، مشخص گردید که عموما تحقیقات انجام شده بصورت خیلی کلی و با ساده سازی هایی یا به تنهایی به زیر بخش تقاضا ویا به تنهایی به زیر بخش عرضه انرژی الکتریکی پرداخته اند. در این تحقیق در ابتدا بصورت کلان به موضوع نگاه شده و پس از ارائه یک مدل کلی برای بررسی رفتار و برهم کنش متغیرهای کلان در زنجیره انرژی الکتریکی ایران با استفاده از رویکرد سیستم داینامیک، بخشی از مدل کلی جهت بررسی جزئی تر انتخاب شده و دیاگرام علت و معلولی و دیاگرام حالت و جریان برای این بخش توسعه داده شده و در نهایت مدل با استفاده از اطلاعات موجود حل شده است. مدل به گونه ای ساخته شده که بتواند رفتار زیربخش تولید و مشکلات حاکم برآن را به خوبی نمایش دهد. این کار با در نظر گرفتن جزئیات زیربخش تولید و فناوریهای نیروگاهی مطرح در ایران و نیز پارامترهای حاکم بر سرمایه گذاری، احداث و بهره برداری از آنها انجام شده است. مسئله دیگری که علاوه بر مدل کلان زیربخش تقاضادر این مدل توسعه داده شده مدلی برای بهینه سازی نیروگاهها و افزایش ظرفیت و کارایی آنهاست. با تاکید بر متوسط قیمت برق تولیدی در مدل، به کمک مدل قادر هستیم ترکیب سرمایه گذاری روی انواع فناوریها را تعیین نماییم. پس از ارائه مدل، به استفاده از آن در بررسی تبعات حاصل از سیاستهای مختلف در بخش های تقاضا و عرضه انرژی الکتریکی پرداخته شده است. نتایج حاصل از مدل، روند منطقی را برای متغیر های مختلف از خود نشان می دهد.